ROMATOLOJİ YANDAL EĞİTİM PROGRAMI

Tanımlar
Romatoloji Eğitim Programı İçeriği
1. Temel Bilimler
2. Klinik Sorunlar
3. Tanısal Testler
4. Farmakolojik Ajanlar
Romatoloji Yan Dal Uzmanlık Eğitim Prensipleri ve Adaya Kazandırılması Hedeflenen Bilgi, Beceri ve Özellikler
Romatoloji Yan Dal Uzmanlık Eğitimine Başvuru Koşulları ve Eğitim Süresi
Romatoloji Yan Dal Eğitimi Verecek Sağlık Birimlerinde Aranacak Özellikler

Tanımlar

1. Romatoloji: Kas iskelet sistemi İİve birlikte diğer organ ve sistemleri de ilgilendirebilen, çok sayıda inflamatuvar, non-inflamatuvar ve dejeneratif romatizmal hastalığın araştırılması, tanısı, tedavisi, ve rehabilitasyonu ile uğraşan bir bilim dalıdır.

2. Romatizmal hastalıkların kapsamı: İnflamatuar artritler, otoimmun sistemik romatizmal hastalıklar, yumuşak doku problemleri ve hasarı, osteoartrit, spinal ağrı ve diğer kronik ağrı sendromları ve metabolik kemik hastalıkları şeklinde özetlenebilir.

3. Romatolog (Romatoloji uzmanı): İç hastalıkları uzmanlığı sonrasında romatoloji bilim dalının ilgi alanı içine giren hastalıkların tanısı, tedavisi ve önlenmesinde uzmanlık eğitimi alan ve sonrasında yeterliliğini kanıtlayarak uzman olan hekimdir. Romatoloji yan dal eğitimi verecek sağlık birimlerinde aranacak özellikler ayrıca tanımlanacaktır.

4. Romatoloji yan dal eğitiminin amacı: İç hastalıkları uzmanlığı sonrasında, romatoloji bilgisi ve uygulama becerileri eğitimi verilerek, romatizmal hastalıkların tanı ve tedavisinin gerçekleştirilebilmesi, bu hastalıklar ile ilgili konsültasyon hizmeti verilebilmesi ve romatolojideki yenilikleri takip etme yeteneğinin kazandırılmasıdır.

5. Romatolojide multidisipliner yaklaşım: Romatizmal hastalıkların tedavisinde hastaya daha yararlı olmak için romatoloji bilim dalının, iç hastalıkları, immunoloji, ortopedi, fizik tedavi ve rehabilitasyon, nöroloji, ağrı kliniği ve psikiyatri bilim dalları ile işbirliği içinde olmasına yarar vardır.
Romatoloji Eğitim Programı İçeriği
1. Temel Birimler
  
  Kas-iskelet sisteminin anatomisi, fizyolojisi, biyolojisi ve biyomekaniği:
  
  Kas iskelet sisteminin genel anatomisi yanında, vücut yüzeyindeki bazı bölge ve noktaların anatomik karşılıklarının bilinmesi
  
  Kas iskelet sistemini oluşturan eklemler, kemikler, kaslar ve yumuşak dokuları ilgilendiren temel embriyolojik, fizyolojik ve biyolojik bilgilerin bilinmesi; yapı ve fonksiyonlarının anlaşılması
  
  Bağ dokusu hücreleri ve bileşenleri hakkında temel bilgiler: fibroblastlar, kollajenler, proteoglikanlar, elastin ve matriks glikoproteinleri
  
  Diartrodial eklemler, sakroiliyak eklemler, intervertebral diskler, sinovyum, kıkırdak, entezisler
  
  Kemiklerin gelişim, yapı, döngü ve yeniden modellemenin hücresel temelleri, hormonlar ve sitokinlerle regülasyon
  
  Kaslar, fasiyalar ve tendonlar
  
  Kan damarlarının çaplarına göre sınıflandırılması; büyük, orta çaplı ve küçük damarların tanımı; damarların anatomik seyri, damar iç yüzeyini döşeyen endotel hücrelerin yapı ve fonksiyonları
  
  Hastalıklara bağlı olarak kas iskelet sistemin yapı ve fonksiyonlarında ne gibi değişiklikler olduğunun bilinmesi
  
  İmmün sistem ile ilgili temel bilgiler
  
  Doğal ve kazanılmış immun sistem ile ilgili temel bilgilerin bilinmesi
  - Lenfoid organlar: yapı ve fonksiyon
  - İmmün sistemin organizasyonu: Doğumsal ve kazanılmış immün yanıtlar
  - İmmun sistem hücreleri: Her hücre tipi için ontojeni, yapı, fenotip, fonksiyon ve ana aktivasyon göstergelerinin/reseptörlerinin anlaşılması
  - T ve B hücreler; naif, bellek ve aktif lenfosit kavramları; TH1, TH2, TH17 ve Treg hücreler
  - Antijen sunucu hücreler: dendritik hücreler, monositler ve makrofajlar
  - Doğal katil (NK) hücreler
  - Nötrofiller ve eosinofiller
  - İmmun yanıta katkıda bulunan diğer hücreler: NKT hücreler, mast hücreleri, endotel hücreleri, trombositler, fibroblastlar
  - İmmün ve inflamatuvar mekanizmalar
  Antikor yapısı ve antikor çeşitliliğinin genetik temelleri
  - Reseptör/ligand etkileşimi: aktive ve inhibe edici reseptörler, T ve B hücre reseptörleri, Fc reseptörleri, TLR, adezyon molekülleri, kompleman reseptörleri, hücre içi sinyal iletimi ve yolaklar
  - Antijenler: Tipleri, yapı, işlenme, sunum ve eliminasyon.
  - Süperantijenler: tipleri, bağlanma bölgeleri ve immün sistem üzerine etkileri
  - MHC kompleksi: yapı, fonksiyon, terminoloji ve immünogenetik
  - İmmün hücrelerin ana sinyal yolakları
  - Kompleman/kinin sistemleri: yapı, fonksiyon ve regülasyon
  - Proinflamatuar sitokinler, akut faz yanıtları ve enzimatik savunmalar
  - Hücresel etkileşimler ve immünomodülasyon
  Hücresel aktivasyon ve regülasyon: Her hücre tipi için, fonksiyon, aktivasyon ve baskılanma mekanizmalarının anlaşılması; aktivasyonunun moleküler temelleri, ko-stimulasyon ve önemi
  
  Sitokinler: Her geçen gün büyüyen ve yenileri eklenen sitokin ailesinin iyi bilinmesi; her bir sitokin için, kaynak, yapı, etki, etki bölgesi, metabolizma, regülasyon ve gen aktivasyonunun anlaşılması
  
  İmmün hücre trafiği: adhezyon molekülleri, kemokinler
  
  İnflamatuvar mediyatörler: her bir mediyatör için kaynak, yapı, etki, etki bölgesi, metabolizma ve regülasyonunun anlaşılması
  
  İmmün yanıtlar
  
  Doğumsal immün yanıtlar: doğal katil hücreler, patern tanıma, kazanılmış yanıtlar ile etkileşim
  
  Antikor aracılı: opsonizasyon, kompleman fiksasyonu, ve antikor aracılı hücresel sitotoksisite
  
  Hücresel aracılı: hücresel sitotoksisite ve granülom oluşumundaki hücreler ve efektör mekanizmalar
  
  IgE-aracılı: akut ve geç faz reaksiyonları
  
  Mukozal immünite
  
  İmmünoregülasyon
  
  Otoimmunite kavramı ve immun sistemin normal fonksiyonlarının nasıl değiştiğinin bilinmesi
  
  Tolerans: Klonal seçim, delesyon ve anerji dahil santral ve periferik tolerans mekanizmaları
  
  Patolojik immün yanıtlar: immün-kompleks aracılı immun zedelenme; immün komplekslerin fizikokimyasal yapıları ve temizlenmeleri; immun kompleksten fakir immun zedelenme, endotel zedelenmesi, immun aktivasyona konakçı doku ve organ yanıtı, anormal apopitoz
  
  Pürin ve ürik asid metabolizması
  - Pürin: Biyokimya, sentez ve regülasyonu
  - Ürik asid: Oluşum, eliminasyon ve fizikokimyasal özellikler
  - Kristaller: Oluşumunu etkileyen faktörler, inflamasyonun indüksiyonu
  - Pürin yolağı enzim eksiklikleri ve immün yetmezlikler
  Ağrının nörobiyolojisi
  - Periferik aferent nosiseptif yolaklar
  - Nosiseptif bilginin merkezde işlenmesi
  - Nöropatik ağrı
  - Ağrının biyopsikososyal modeli
2. Klinlik Sorunlar
  
  Romatoloji yan dal uzmanlık öğrencisi, aşağıda isimleri verilen her bir klinik sorun için şu bilgilere sahip olmalıdır:
  - Epidemiyoloji
  - Etioloji, patoloji ve patogenez
  - Klinik özellikler ve doğal seyir
  - Tanısal testler ve yaklaşım
  - Hastanın fiziksel ve psikolojik fonksiyonları, yaşam kalitesi, kariyeri ve sosyal konumu üzerine etkileri
  - Kanıta dayalı farmakolojik ve non-farmakolojik tedavi prensipleri ve kanıta nasıl ulaşılabileceği
  Kas-iskelet sistemi ile ilgili ağrılı durumlar ve yumuşak doku romatizmaları
  - Boyun ağrısı
  - Bel-sırt ağrısı
  - İntervertebral disk bozuklukları
  - Spinal kanal, foraminal darlıklar, spondilolizis ve listezis
  - Ekstremite kökenli ağrılar
  - Torasik çıkış sendromları
  - Tuzak nöropatiler
  - Tendinit
  - Tetik parmak
  - Rotatör kuff hastalıkları
  - Entezopatiler (plantar fasiit, topuk dikeni, epikondilit)
  - Bursit
  - Gangliyon
  - Kompleks bölgesel ağrı sendromları (CRPS) (algodistrofi)
  - Morton metatarsaljisi,
  - Göğüs kafesi ağrı sendromları ve kostokondritler (Tietze sendromu)
  - Temporomandibuler eklem disfonksiyonu
  - Dupuytren kontraktürü
  - Skolyoz ve kifoz
  - Fibromiyalji ve miyofasiyal ağrı sendromu
  - Benign eklem hipermobilitesi
  - Mesleksel ve spor-ilişkili problemler
  Osteoartrit ve dejeneratif patolojiler
  - Büyük eklemlerde osteoartrit
  - Jeneralize osteoartrit
  - Nodüler osteoartrit
  - Difüz idiyopatik iskelet hiperostozu
  - Osteitis kondensans ilii
  - Mekanik diz sorunları
  - Halluks rigidus
  - Nöropatik artrit (Charcot eklemi)
  Kristal aracılı artropatiler
  - Gut
  - Psödogut
  - Apatit depozisyon hastalığı
  - Okzalat metabolizma bozuklukları
  Romatoid Artrit
  - Seropozitif ve seronegatif romatoid artrit, erken artrit ve erken romatoid artrit kavramları
  - Eklem sorunları
  - Eklem dışı sistemik (respiratuar, oküler, nörolojik, hematolojik, dermatolojik) sorunlar
  - Komplikasyonlar (servikal miyelopati, amiloidoz, septik artrit)
  Spondiloartropatiler
  - Ankilozan spondilit ve aksiyal spondilartrit
  - Psoriyatik artrit
  - Enteropatik artrit
  - Reaktif artrit
  - Akne ve diğer cilt hastalıkları ile ilişkili artritler
  - SAPHO sendromu
  - Belirlenemeyen spondiloartropatiler
  - Whipple’s hastalığı
  - Juvenil idiyopatik artritler (genç erişkin ve erişkin hastaları ilgilendiren yönleriyle
  Otoimmün Bağ Dokusu Hastalıkları
  - Lupus eritematozus: Sistemik, diskoid ve ilaç ilişkili lupus eritematozus;
  - Antifosfolipid antikor sendromu (primer ve sekonder)
  - Sistemik skleroz (diffüz ve sınırlı; lokalize sendromlar, kimyasal/ilaç ilişkili tipler)
  - Raynaud (primer ve sekonder ayrımı)
  - Sjögren sendromu
  - İnflamatuar kas hastalıkları (polimiyozit ve dermatomiyozit)
  - Erişkin Still hastalığı
  - Çakışma sendromları (mikst bağ doku hastalığı, ayrımlanamayan bağ dokusu hastalıkları dahil)
  - Relapsing polikondrit,
  - Eosinofili-miyalji sendromu,
  Sistemik Vaskülitler
  - Büyük, orta çaplı, küçük, primer, sekonder, sistemik ve kutanöz vaskülit kavramları
  - Poliarteritis nodoza
  - Dev hücreli arterit, temporal arterit ve polimiyaljiya romatika
  - Takayasu arteriti
  - ANCA-ilişkili vaskülitler
  - Granulomatöz polianjiitis (Wegener granülomatozu) ve sınırlı formu
  - Mikroskopik polianjiitis
  - Churg-Strauss vasküliti
  - Hipersensitivite vasküliti
  - Henoch-Schönlein vasküliti
  - Kriyoglobülinemik vaskülit
  - Behçet hastalığı
  - Cogan sendromu
  - Pannikülit
  Metabolik ve diğer kemik hastalıkları
  - Osteoporoz
  - Raşitizm ve osteomalazi
  - Yetmezlik kırıkları
  - Kemik ve eklem displazileri
  - Renal osteodistrofi
  - Paget hastalığı
  - Hipertrofik pulmoner osteoartropati
  - Osteonekroz
  - Perthe’s hastalığı
  - Osteokondritis disekans
  - Geçici yöresel osteoporoz
  Endokrin, hematolojik ve metabolik hastalıklarla ilişkili romatizmal durumlar
  - Endokrin-ilişkili hastalıklar:
  - Diyabet mellitus, akromegali, hiperparatiroidizm, hipoparatiroidizm, hipertiroidizm, hipotiroidizm ve Cushing hastalığı seyrinde romatizmal yakınma, bulgu ve sendromlar
  - Hemotoloji-ilişkili hastalıklar:
  - Hemofili, hemoglobinopatiler, anjiyoimmünoblastik lenfadenopati ve multipl miyelom seyrinde romatizmal yakınma, bulgu ve sendromlar
  - Eklemleri etkileyen matabolik sorunlar
  - Alkaptonüri ve hemakromatozis
  - Kalıtımsal kollajen hastalıkları
  - Marfan sendromu, osteogenezis imperfekta, Ehlers-Danlos sendromu
  - Mukopolisakkaridozlar
  - Lizozomal Depo Hastalıkları (Gaucher ve Fabry hastalığı)
  Enfeksiyonlar ve artrit
  - Septik artrit
  - Osteomiyelit
  - Spondilodiskit
  - Post-enfeksiyoz (reaktif) artritler (akut romatizmal ateş; poststreptokoksik reaktif artrit)
  - Post-immünizasyon artriti
  - Mikobakteriyel, fungal ve parazitik artropatiler
  - Lyme hastalığı
  - Viral artropatiler (Parvovirüs, HBV, HCV, HIV seyrinde….. )
  Kas iskelet sistemi ile ilgili neoplastik hastalıklar
  - Paraneoplastik kas-iskelet sistemi sendromları
  - Bağ dokusunun primer ve sekonder neoplastik hastalıkları
  - Kemik tümörleri
  - Pigmente villonodüler sinovit
  - Sinovyal osteokondromatozis,
  Çeşitli diğer patolojiler
  - Sarkoidoz
  - Eozinofilik fasit
  - Ailesel Akdeniz ateşi (FMF)
  - Diğer otoinflamatuar hastalıklar (Muckle-Wells sendromu, TRAPS)
  - Palindromik romatizma
  - İntermittan hidartroz
  - RS3PE Sendromu
  - Multisentrik retikülohistiyositozis
  - Amiloidoz
  - Nötrofilik dermatozlar (Sweet sendromu, piyoderma gangrenosum)
  - İmmün yetmezlikler seyrinde görülen romatolojik hastalıklar
3. Tanısal Testler
  
  Romatoloji yan dal uzmanlık öğrencisi, aşağıda isimleri verilen laboratuar tetkiklerinin hangi biyolojik temele dayandığını, hangi hastaya ve ne amaçla istenmesi gerektiğini ve nasıl yorumlanacağını bilmelidir.
  
  Hematolojik testler
  - Tam kan sayımı, periferik yayma,
  - Hemorazik diyatez testleri, lupus antikoagulan
  - Hemoglobin elektroforezi, Coombs testleri
  Biyokimyasal testler
  - Renal, hepatik ve kemik biyokimyası, kas enzimleri
  - Kan proteinleri, serum ve idrar protein elektroforezi, immunglobulin alt grupları
  - Serum ve idrarda ürik asit
  - Lipid profili
  - Ferritin
  - Rutin idrar bakısı
  Akut faz proteinleri ve yanıtları
  - Eritrosit sedimentasyon hızı,
  - CRP, fibrinojen, serum amiloid A
  İmmunolojik testler
  - Otoantikorlar
  - Romatoid faktörler, kriyoglobülinler ve dolaşan immün kompleksler
  - Antisiklik sitrulin peptid antikorları
  - Antinükleer antikorlar, anti-dsDNA (Crithidia)
  - ENA paneli antikorlar
  - Anti-nötrofil sitoplazmik antikorlar
  - Antifosfolipid antikorlar
  - Soğuk aglutininler
  - Serum kompleman düzeyleri ve aktivite ölçümleri (CH50)
  - HLA tiplendirmesi
  - ASO ve diğer streptokokal antikor testleri
  Mikrobiyoloji ve seroloji
  - Lyme hastalığı, HIV, HBV, HCV, parvovirüs, tüberküloz
  Flow sitometri çalışmaları
  - Lenfosit altgrupları ve fonksiyonlarının analizi
  Özel genetik testler
  - FMF gen mutasyonları ve bunların tanı amaçlı doğru kullanımı
  Sinovyal sıvı analizi
  - Hücre sayımı, viskozite tayini
  - Gram boyası, kültür ve sitoloji
  - Polarize Işık Mikroskobu ile kristal bakısı
  Biyopsiler
  - Deri, cilt altı yağ dokusu, minör tükürük bezi ve kas biyopsisi
  Tanısal görüntüleme teknikleri
  - Direk grafi (Kemik, eklem, toraks, vertebra, sakroiliyak eklem)
  - Bilgisayarlı tomografi (Kemik, eklem, toraks, vertebra, sakroiliyak eklem)
  - Manyetik rezonans görüntüleme (Kemik, eklem, vertebra, sakroiliyak eklem)
  - Ultrasonografi (periferik eklem, entezis)
  - Kemik sintigrafisi
  - Anjiyografi (konvansiyonel, BT ev MRG anjiyo)
  - DXA
  Sinir ileti çalışmaları
  - EMG
4. FARMAKOLOJİK AJANLAR
  
  Romatoloji yan dal uzmanlık öğrencisi, aşağıda isimleri verilen ilaçların farmakolojik ve farmakokinetik özelliklerini, etki mekanizmalarını, uygun dozlarını, olası yan etkilerini, ilaç etkileşimlerini, uyum sorunlarını ve maliyetini bilmelidir. Bu ilaçların organ yetmezliği, gebelik, laktasyon gibi özel durumlarda kullanılıp kullanılamayacağını, üreme fonksiyonları üzerine olumsuz bir tesiri olup olmadığını ve gebelikten ne kadar zaman önce kesilmesi gerektiğini bilmelidir.
  - Steroid olmayan anti-inflamatuvar ilaçlar
  - Glukokortikoidler: Topikal, intraartiküler, sistemik
  - Temel etkili antiromatizmal ilaçlar
  - Antimalaryaller, sülfasalazin, metotreksat, leflunomid
  - Altın bileşikleri, D-penisilamin
  - Sitotoksik ilaçlar:
    - Azatiyoprin, siklofosfamid
  - İmmünomodülatör ilaçlar:
    - Siklosporin, mikofenolat mofetil, takrolimus
  - Biyolojik ajanlar:
    - İnfliksimab, adalimumab, etanersept, rituksimab, abatasept, tosilizumab
  - Hipoürisemik ilaçlar:
    - allopürinol, sülfinpirazon, probenesid
  - Septik eklemler için antibiyotik tedavisi
  - Narkotik ve narkotik olmayan analjezikler
  - Kas gevşetici ilaçlar
  - Ağrı modülasyonu için kullanılan trisiklikler, SSRI, SNRI ve diğer ajanlar
  - Sikka semptomlarının tedavisinde kullanılan kolinerjikler ve farmakolojik olmayan ajanlar
  - Nöropatik ağrı tedavisinde kullanılan gabapentin ve pregabalin
  - IVIG, plazmaferez, immunadsorbsiyon
Romatoloji Yan Dal Uzmanlık Eğitimi Prensipleri ve Adaya Kazandırılması Hedeflenen Bilgi, Beceri ve Özellikler

Bir önceki bölümde özetlenen romatoloji eğitim program içeriğine uygun olarak, romatoloji eğitimi aşağıda vurgulanan prensipler doğrultusunda verilecektir. Romatoloji yan dal eğitimi sırasında kazanılması gerekli olan bilgi ve becerilerin özeti Tablo-1’de verilmiştir. Adayın tüm bu becerileri kazanabilmesi için, gereğinde romatoloji uzmanlık eğitimi aldığı yer dışındaki diğer romatoloji merkezlerine ve romatoloji dışı ilgili merkezlere rotasyona gönderilmesi gerekebilir. Bunun dışında, bilgi ve becerisini geliştirmesi için çeşitli yurt içi ve yurt dışı kurs ve kongrelere katılması özendirilmeli ve bu iş için olanaklar zorlanmalıdır.
1. Romatolojik yakınmalarla gelen bir olguda öncelikle iyi bir öykü alabilmelidir. Hastanın geliş yakınmalarını ve hastalık öyküsünü eksiksiz öğrendikten sonra, ayrıntılı ve tanıya yönelik sistem sorgulaması yapabilmelidir. Romatolojik ağırlıklı sistemik fizik bakı yapmayı öğrenmelidir. Uzmanlık eğitimi süresince adayın bu temel beceriyi kazanması, ustalaşması ve zaman içinde romatolojik yakınmaları olan hastaya doğru ve pratik yaklaşmayı öğrenmesi hedeflenmelidir.
2. Romatizmal yakınmaları olan bir hastada öncelikle sorunun inflamatuar bir patolojiye mi, yoksa non-inflamatuar bir patolojiye mi bağlı olduğunun ayrımını yapabilmelidir. Sorunun sadece belli bir eklem grubunu mu, yoksa ek olarak farklı vücut sistemlerini mi ilgilendirdiğini anlayabilmelidir.
3. Aşağıda listelenen klinik bulguların her birisi için uygun bir yaklaşım ve iyi bir ayırıcı tanı yapabilmelidir:
  - Akut mono/oligo artrit
  - Akut poliartrit
  - Kronik mono/oligo artrit
  - Kronik poliartrit
  - Aksiyal artropati
  - Multisistemik inflamatuar sorunlar
  - Kaslarda güçsüzlük
  - Ektremite ağrısı
  - Vertebral ağrı
  - İzah edilemeyen kas-iskelet sistem ağrısı
4. Hasta belirli bir ekleme yönelik yakınma ile geldiğinde, aşağıda listelenen her bir eklem için sorunun nereden kaynaklandığı, lokal bir problem mi, yoksa sistemik bir hastalığın parçası mı olduğu konusunda yorum ve ayırıcı tanı yapabilmelidir.
  - Omuz patolojisi
  - Dirsek patolojisi
  - El ve el bileği patolojisi
  - Kalça patolojisi
  - Diz patolojisi
  - Ayak ve ayak bileği patolojisi
  - Temporomandibuler eklem patolojisi
  - Servikal/torasik/lomber vertebra patolojisi
5. Çoğu multisistem hastalığı olan inflamatuvar romatizmal patolojilerde, hedef organların (böbrek, akciğer, göz vb.) anatomik yapıları, işleyişleri, romatolojik patolojiden etkilenme şekilleri ve bunun klinik ve laboratuar yansımaları konusunda adayın eğitim alması sağlanmalıdır.
6. Aşağıda listelenen eklem-dışı bulguların her birisinin tanıyabilmeli ve bunların altında yatan hastalığa da ulaşabilecek şekilde iyi bir yaklaşım ve ayırıcı tanı yapabilmelidir:
  - Raynaud fenomeni
  - Deri lezyonları (ele gelen purpura, malar eritem, sedef, eritema nodosum...)
  - Romatoid nodül
  - Ciltaltı kalsinozis
  - Tırnak lezyonları (pitting, onikolizis, splinter hemoraji, tırnak yatağı infarktları)
  - Sklerodaktili
  - Tofüs
  - Göz problemleri (uveit, sklerit, episklerit, göz kuruluğu)
  - Pulmoner fibrozis
7. Farklı romatolojik hastalıkların tanı ve ayırıcı tanısında, hangi tanısal testlerin, ne zaman ve nasıl isteneceği ve gelen sonuçların tanı doğrultusunda nasıl yorumlayacağı konusunda adaya bilgi ve eğitim verilecektir. Aday, istediği laboratuar testlerinin belli bir hastalığın tanısını koymadaki duyarlılığını, özgüllüğünü ve benzeri performans özelliklerini bilmeli ve gereksiz tahlil istememe konusunda da eğitilmelidir.
8. Sinovial eklem aspirasyonu ve sinoviyal sıvı analizi yapabilme becerisi verilmelidir. Sinovial sıvıda polarize ışık mikroskobu ile kristal aramayı ve gördüğünü yorumlayabilmeyi öğrenecektir.
9. Kas, minör tükürük bezi ve deri lezyonu biyopsisi yapmayı, tofüsü aspire edebilmeyi ve alınan örneklerin patolojik incelemeye uygun koşullarda göndermeyi öğrenmelidir.
10. Diğer bilim dalları tarafından uygulanan gözyaşı testleri, tükrük salgısı analizleri, görme alanı, EMG, DXA ve BAL gibi tanı araçlarının hangi hastalardan ve ne zaman isteneceğini ve bu testlerle ilgili gelen raporların nasıl yorumlanacağını bilmelidir.
11. Çeşitli romatizmal hastalıkların medikal tedavisinde kullanılan ve isimleri yukarda özetlenen ilaçların etki mekanizmalarını, uygun kullanımını ve olası yan etkilerini bilmelidir. Her bir hastalıkta doğru ilaç veya ilaçları seçip, uygun dozda ve güvenli izlem koşularında hastasını tedavi edecek düzeye gelecek şekilde bilgi ve beceri kazandırılmalıdır.
12. Lokal eklem problemlerine ek olarak, tenisçi ve golfçu dirseği, de Quervain tenosinoviti, entezit ve bursit gibi lokal patolojilerde de lokal enjeksiyon yapabilme konusunda eğitim verilmelidir.
13. Romatolojik hastalık acillerine yaklaşım ve tedavi konusunda aday mutlaka eğitilmelidir.
14. Romatoloji hastalarının çeşitli ameliyatları öncesinde, pre-op konsültasyon istendiğinde, özellikle hangi konulara dikkat edilmesi gerektiği, hangi ilaçların önceden ve nasıl kesileceği ve benzeri konularda uygun eğitim verilmelidir.
15. Gebelik ve romatizmal hastalıklar konusunda eğitilecektir. Gebeliğin bazı romatizmal hastalıklar üzerindeki olumsuz etkilerini, bazı romatizmal hastalıklarda görülebilen gebelik komplikasyonlarını öğrenmelidir. Gebelikte ve laktasyonda hangi romatizma ilaçlarının ve hangi dozlarda kullanılabileceğini ve ayrıca gebelikte kullanılması sakıncalı ilaçların gebelikten ne kadar süre önce kesilmesi gerektiğini bilmelidir. Gebelik düşünen kadın hastalarda gereğinde leflunomid gibi ilaçların arındırma işlemlerini de bilmelidir.
16. Çocukluk çağı romatizmal hastalıklar ayrı bir uzmanlık alanı olsa da, erişkin romatoloji eğitimi gören doktorların; çocukta görülen romatizmal hastalıkların erişkinde görülenden nasıl farklılık gösterdiğini, bu hastalıkların seyrini, uygun tedavi prensipleri, tedaviye veya hastalığın kendisine bağlı olası komplikasyonları bilmesi gereklidir. Ayrıca, çocuklarda romatizmal hastalıkları taklit edebilecek romatizmal olmayan bozuklukların tanınması da gereklidir.
17. Geriatrik yaş grubunda görülen romatizmal hastalıkların epidemiyolojisini, bu hastalıkların yaşlı hastalar üzerindeki etkilerini ve bu hastaları tedavi edereken dikkat edilmesi gerekli konuları öğrenmelidir.
18. Diyaliz ve renal transplantasyon hastalarında görülebilecek romatizmal sorunlar ve bunlara yaklaşım konusunda bilgi sahibi olmalıdır.
19. Romatolojik hastalıkların tanı ve tedavisinde, bazen ortak hareket etmek durumunda olduğumuz Ortopedi ve Travmatoloji, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Nöroloji, Göğüs Hastalıkları, Göz Hastalıkları ve Radyodiyagnostik Anabilim Dalı diğer gibi birimler ile işbirliğinin ve ekip çalışmasının önemini kavramalıdır. Bu birimler ile koordineli çalışmanın nasıl olacağı konusunda bilgilendirilmelidir. Bu bilim dalları ile düzenlenen ortak konseylere katılması ve ilerde kendisinin de bu tip ortak konseyleri organize edebilmesi sağlanmalıdır.
20. Romatoloji hastalarında ortopedik cerrrahi girişimlerin endikasyonları, zamanlaması, bu girişimlerden beklentiler, kontrendikasyonlar, olası komplikasyonlar, cerrahi öncesi hastanın değerlendirilmesi, cerrahi öncesi ve sonrasında tıbbi tedavisinin ayarlaması konusunda bilgi sahibi olunmalıdır.
21. Romatizmal hastalıkların rehabilitasyonu, hangi hastalarda hangi egzersizlerin uygun olacağı, bu egzersizlerin nasıl yapılacağı, hidroterapi, kaplıca tedavisi ve benzeri uygulamaların hangi hastalarda ve hangi prensiplerle uygulanabileceği konusunda eğitim almalıdır. Aday ayrıca boyunluk, atel, tabanlık, metatarsal ped, topuk halkası, baston, korse ve benzeri araçların hangi olgulara önerileceği ve olguların bu cihazları nasıl ve ne zaman kullanması gerektiği konusunda da eğitim almalıdır. Bu amaçla, opsiyonel olarak bir ay süreyle Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı rotasyonuna gönderilebilir.
22. Kas iskelet sistemi ultrasonografisi ve tırnak kıvrımı kapilleroskopisinin temel ilke ve prensiplerini öğrenmesi ve en azından bu konuyla ilgili bir temel kursa katılması sağlanmalıdır.
23. Romatoloji pratiğinde sıklıkla kullanılan direk eklem grafileri yanında, kas iskelet sistemine ait BT ve MRG filmlerinin yorumlanması konusunda da deneyim kazanmalıdır. Bu amaçla, Radyodiagnostik Ana Bilim Dalı’ndan destek alınabilir.
24. Hasta iletişimi ile ilgili bilgi ve beceriyi kazanmalıdır. Gerek hastayla ilk karşılaştığı öykü alma sürecinde, gerek daha sonraki izlemlerde hastanın ne hissettiğini ve beklentilerini anlamaya çalışmalı ve hastayı yeterince dinleyebilmelidir. Ayrıca hastanın eğitiminden de sorumludur. Hastaya ilgili hastalığı, istenecek laboratuar testleri, başlanacak tedaviler ve bu tedavilerin olası riskleri, bu risklerin nasıl en aza indirilebileceği konusunda gerekli bilgileri, onun anlayacağı şekilde verebilmeyi öğrenmelidir.
25. Başta Romatoloji hemşiresi olmak üzere beraber çalıştığı ekibin eğitimi ile de ilgilenmesi gereklidir.
26. Yan dal eğitiminin ilerleyen dönemlerinde tıp öğrencilerinin, iç hastalıkları araştırma görevlilerinin, başka anabilim/bilim dalı rotasyon asistanlarının da hasta başı eğitiminde sorumluluk üstlenmesi sağlanmalıdır.
27. Çeşitli hastalıklar için tanımlanmış sınıflandırma kriterleri ve tedavi klavuzlarını bilmelidir. Bu kriter ve klavuzların avantaj ve dezavantajları konusunda bilgi sahibi olmalıdır.
28. Aday, bilimsel araştırma yöntemleri ve bunların temel kuralları, araştırma etiği ve hasta hakları konusunda eğitilmelidir. Bilimsel bir araştırmanın nasıl yapılabileceği ve hangi aşamalardan geçileceği öğretilmelidir. Bir hipotezden yola çıkarak bir araştırma projesini nasıl belirleyebileceği, yapacağı çalışma için yerel veya ulusal etik kurula nasıl başvuracağı, bilgilendirilmiş onam formunu nasıl hazırlayacağı öğretilmelidir. Ayrıca veri toplamayı, verilerin hangi istatistiksel yöntemlerle analiz edileceğini ve sonuçların nasıl yayın haline getirilebileceğini de öğrenmelidir. Bu amaçla adaya bilimsel çalışmalarda aktif görev vermek ve denetlemek uygun olacaktır.
29. Olgu sunumu yapmak, derleme ve seminer hazırlayıp sunmak ve eleştirel gözle makale okumak ile ilgili prensipler öğretilmelidir. Bölüm içi bilimsel aktivite, konsey ve toplantılara düzenli katılması sağlanmalıdır. Ayrıca yurt içi ve mümkünse yurt dışı toplantılara katılarak, bilgi ve becerisinin gelişmesi ve yeniliklerin izlenmesi sağlanmalıdır.
30. Romatizmal hastalıkların ve hastaların yasalar önündeki haklarının ne olduğunu öğrenme ve gerektiğinde bunları hasta adına sorumlu kurumlara iletme, hastanın iş-güç kaybını değerlendirebilme ve bunun raporunu yazabilme becerisini kazanmalıdır.
Romatoloji Yan Dal Uzmanlık Eğitimine Başvuru Koşulları ve Eğitim Süresi

Romatizmal patolojilerin çoğu enflamatuvar doğada olduğu ve bu patolojilerin çoğu, özellikle bağ dokusu hastalıkları ve vaskülitler, birden çok sistemi tutup, tanı ve tedavide geç kalındığında yaşamı tehdit eden boyutlara ulaşabildiği için, romatoloğun, İç Hastalıkları Uzmanlığına sahip olması gereklidir. Günümüz koşullarında, bir iç hastalıkları uzmanı, UDS veya KDPS’den en az 50 puan almak koşuluyla, merkezi yan dal uzmanlık sınavı (YUS)’na katılıp başarılı olarak, o sınavda açılan romatoloji yan dal uzman kadrolarından birisine başvurabilir. Uzmanlık öğrenciliği ile ilgili hüküm, uygulama ve/veya yönetmeliklerde belirlenen görev, yetki ve sorumluluklar romatoloji yan dal uzmanlık eğitimi için de geçerli olmalıdır. Romatoloji eğitiminin en az süresi yasanın ön gördüğü süre olan 3 yıldır. Eğitim veren birimin sorumlu akademik kurulu, gerek gördüğünde bu süreyi uzatabilir. Adayın öğrenmesi gerekli tüm bilgi ve becerileri kazanabilmesi için, gereğinde romatoloji uzmanlık eğitimini aldığı merkez dışındaki diğer romatoloji merkezlerine ve romatoloji dışı ilgili merkezlere rotasyona gönderilmesi gerekebilir.
Romatoloji yan dal eğitimi verecek sağlık birimlerinde aranacak özellikler

Romatoloji yan dal eğitimi verecek kuruluş, geniş bir coğrafi kesimin hasta popülasyonunun başvurduğu, yatarak ve ayaktan hasta muayene ve tedavi kapasitesi yüksek, Sağlık Bakanlığı’na bağlı Eğitim Hastaneleri veya Üniversite Hastaneleri’nde olmalıdır. Yani romatoloji bilim dalının bulunduğu hastanede, bilimsel işbirliği açısından diğer klinikler ve temel tıp bilimleri de bulunmalıdır.

Böylece eğitim alacak kişi ayaktan ve yatırarak rahatlıkla hasta izleyebilmeli, hastanın her türlü incelemelerini ve başka bilim dalları ile ilgili işbirliği ve gerekli konsültasyonları rahatlıkla yapabilmelidir.

Uzmanlık eğitimi verecek romatoloji bölümünde en az bir iç hastalıkları ve romatoloji uzmanı olan öğretim üyesi/şef eğitici bulunmalıdır. Eğiticilerin, hasta bakım ve tedavisine ve yan dal eğitimi gören ve sorumluluklarını üstlendiği hekimlerin yetişmelerine yeterince zaman ayırıyor olmaları sağlanmalıdır.

Romatoloji biriminde veya romatoloji biriminin yerleştiği ortak alanda görevli bir romatoloji hemşiresi bulunmalıdır. Ayrıca, mümkünse sosyal destek veya danışmanlık görevi üstlenen bir uzmanın (sosyal hizmet uzmanı) katkısı sağlanmalıdır.

Romatoloji biriminin bulunduğu Eğitim veya Tıp Fakültesi Hastanesi’nin Kütüphanesinde veya birim içindeki kitaplıkta en az 3-4 adet temel romatoloji kitabı bulunmalı ve en az 5-6 adet, önemli romatoloji dergisinin aboneliği de gerçekleştirilmelidir.

Romatoloji yan dal eğitimi alan hekimin, yetişme sürecinde yapabilmesi gerekli görülen küçük cerrahi girişimleri rahatlıkla yapabileceği bir mekan ve cerrahi aletler sağlanmalıdır.

Romatoloji birimi immünoloji laboratuvarı imkanlarından yararlanmalı, mümkünse serum bankası niteliğinde derin dondurucusu, ultrason aygıtı, kapilleroskopi ve polarize ışık mikroskobu romatoloji biriminde bulunmalıdır.

Tablo 1. Romatoloji yan dal eğitimi sırasında kazanılması gerekli olan bilgi ve becerilerin özeti

Temel Tıp Bilgisi
1. Kas iskelet sisteminin anatomi ve fizyolojisi
2. Temel immünoloji
3. Pürin ve ürik asit metabolizması
4. Kas iskelet sisteminin biyomekaniği
5. Ağrı fizyopatolojisi
Klinik Romatoloji Bilgisi
1. Romatizmal hastalıklar teorik bilgisi
2. Romatizmal hastalıklar hasta pratiği (muayene ve klinik yaklaşım)
3. Multi sistem hastalıkların değerlendirilmesi
4. Romatizmal hastalıklarda acil durumlar
5. Tedavide kullanılan ilaçların bilgileri
Tanısal Testler
1. Laboratuvar testleri isteme ve yorumlama
2. Görüntüleme tetkikleri isteme ve yorumlama
3. Kemik mineral yoğunluğu isteme ve yorumlama
4. Sinovyal sıvı analizi
5. Gözyaşı testlerinini, tükrük salgısı testinin değerlendirilmesi
6. BAL, EMG ve görme alanı tetkiklerinin yorumu
7. Testlerin tanısal değerleri
Girişimsel İşlemler
1. Eklem aspirasyonu ve enjeksiyonu
2. Yumuşak doku enjeksiyonu
3. Biyopsi alımı (cilt, minör tükrük bezi, cilt altı yağ dokusu)
Diğer Beceriler (mutlak zorunlu değil)
1. Kas iskelet sistemi ultrasonografisi
2. Kapilleroskopi
Araştırma prensipleri
1. Epidemiyolojik araştırma prensipleri
2. Klinik araştırma prensipleri
3. Kanıta dayalı tıp
4. Araştırmada kullanılan laboratuvar teknikleri
5. Araştırma etiği

Önemli Dokümanlar
TRD Araştırma Projesi Başvuru Formu
Romatolojik Hastalıklarda erişkin aşılama önerileri
Romatolojik Hastalarda Biyolojik İlaç Kullanımı öncesi (viral) hepatit tarama kılavuzu
Anti-TNF Kullanan Hastalarda Tüberküloz Rehberi
Türkiye Romatoloji Platformu
Yan Dal Uzmanlık Eğitimi Giriş Sınavı Yönetmeliği
Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği
SUT
Rotasyonlar
Program Protokolleri

Onam Formları

Abatasept

Adalimumab

Allopurinol

Anakinra

Azatiyoprin

Bosentan

Canakinumab

Etanersept

Golimumab

Heparin-DMAH

Hidroksiklorokin

İnfliksimab

İnterferon

IVIG

Kolşisin

Kortikosteroid

Leflunomid

Metotreksat

Mikofenolat mofetil

NSAID

Pregabalin

Rituksimab

Siklofosfamid

Siklosporin

Sulfasalazin

Tosilizumab

Varfarin

Hastalık Aktivite

BASDAI

BASFI

Romatoid artritli hasta aktivite değerlendirme formu

Sağlık Değerlendirme Anket formu (HAQ)

Site Haritası

Kullanım Şartları

İletişim

ROMATOLOJİ YANDAL EĞİTİM PROGRAMI

Tanımlar

Romatoloji Eğitim Programı İçeriği

Temel Birimler

Klinlik Sorunlar

Tanısal Testler

FARMAKOLOJİK AJANLAR

Romatoloji Yan Dal Uzmanlık Eğitimi Prensipleri ve Adaya Kazandırılması Hedeflenen Bilgi, Beceri ve Özellikler

Romatoloji Yan Dal Uzmanlık Eğitimine Başvuru Koşulları ve Eğitim Süresi

Romatoloji yan dal eğitimi verecek sağlık birimlerinde aranacak özellikler

Tablo 1. Romatoloji yan dal eğitimi sırasında kazanılması gerekli olan bilgi ve becerilerin özeti

Temel Tıp Bilgisi

Klinik Romatoloji Bilgisi

Tanısal Testler

Girişimsel İşlemler

Diğer Beceriler (mutlak zorunlu değil)

Araştırma prensipleri

Tıp Yayınlarını Tarama

Uluslararası Romatoloji Bağlantıları

Romatoloji Dergileri

Onam Formları

Hastalık Aktivite